Grunty rolne przez długi okres czasu zaopatrywane w materię organiczną w postaci nawozów zwierzęcych są jednym z głównych „dostawców”. Nagromadzenie pierwiastka w glebie prowadzi do jego zwiększonych strat na drodze erozji i spływu powierzchniowego. Poznanie chemicznej postaci fosforu w glebie poprawi zrozumienie jego zachowania się w niej oraz transportu ze spływem powierzchniowym. Dzięki temu można będzie wdrożyć lepsze praktyki chroniące jakość wód.

Amerykańsko-australijski zespół naukowców zidentyfikował chemiczne formy fosforu występujące w glebach przy wykorzystaniu techniki spektroskopii magnetycznego rezonansu jądrowego. Na glebach stosowano nawożenie organiczne przez przynajmniej osiem lat (gleby traktowane) lub nie aplikowano fosforu (gleby nietraktowane).

Niezależnie od pochodzenia nawozów organicznych (bydło, trzoda, drób, pieczarkarnia) dominującą formą fosforu był ortofosforan występujący w większych ilościach na polach traktowanych (79-93% fosforu całkowitego) niż na nietraktowanych (33-71%).

Ortofosforan był także jedyną formą fosforu, która istotnie różniła porównywane gleby, występując w trzy do pięciu razy większej ilości w glebach traktowanych. Inne formy fosforu obejmowały skondensowane formy nieorganiczne i różne połączenia organiczne. Jednak ich ilości były relatywnie małe, a różnice pomiędzy porównywanymi glebami nie były istotne.

Co zaskakujące, badanie nie wykazało żadnego dowodu akumulacji fosforu w postaci fitynianów w glebach nawożonych materią organiczną. Fityniany to zapasowa, organiczna forma fosforu znana ze swej obecności w nawozach zwierzęcych, w szczególnie dużej proporcji (do 80% całkowitego fosforu) w nawozie ptasim. Fityniany są uważane za związki trudno rozpuszczalne w agroekosytemach z powodu swojej struktury chemicznej. Brak akumulacji fitynianów w glebach otrzymujących nawóz ptasi wskazuje na to, że fityniany pochodzące z nawozów mogą stanowić ryzyko biologiczne i środowiskowe.

Zhengxia Dou, autor prowadzący, stwierdził: „w aspekcie potencjalnych strat fosforu w długiej perspektywie, materiały organiczne zawierające duże ilości fitynianów, takie jak nawóz ptasi, mogą się nie różnić od innych materiałów zawierających fosfor w formie nieorganicznej.” Andrew Sharpley, współpracownik, wyjaśnia dalej: „kiedy następuje wysycenie glebowej pojemności sorpcyjnej dla fosforu, fityniany i inne organiczne formy fosforu łatwiej mogą ulegać rozkładowi co może powodować potencjalne straty pierwiastka.”

Z tego względu bardzo ważne jest dążenie do zbilansowania dowozu i wywozu fosforu na danej powierzchni, co zapobiegnie jego nadmiernemu nagromadzeniu się w glebie nawożonej nawozami organicznymi.

Soil Science of America, „Understanding Phosphorus In Soils Is Vital To Proper Management”, ScienceDaily
Opracowanie: mgr inż. Wanda Cegiełkowska